گیاهان دارویی به عنوان یک منبع طبیعی و ارزشمند، که نقش مهمی در سلامت، درمان و پیشگیری از بسیاری از بیماریها دارند. این گیاهان به دلیل خواص فراوان و متنوع شان، در صنایع داروسازی، غذایی، آرایشی-بهداشتی و عطرسازی کاربرد فراوان دارند. با توجه به رشد جمعیت و تقاضای روز افزون برای محصولات گیاهان دارویی، تجارت این گروه از گیاهان به یک بازار جهانی پررونق تبدیل شده است. براساس آمار سازمان جهانی بهداشت، حجم تجارت جهانی گياهان دارويي و فرآورده های آنها در سال ۲۰۱۹ به بيش از ۱۰۰ ميليارد دلار رسيده استاما تجارت گياهان دارويی نياز به رعايت استانداردهای کيفی و بهداشتی خاصی دارد که يکی از مهمترين آنها بسته بندی گیاهان دارویی به شیوه مناسب است.
بسته بندی يکی از فرآيندهای حياتي در زنجيرة تأمين و عرضه محصولات گياهان دارويی است که سبب حفظ کميت و کيفيت آنها در طول انبارداری، حمل و نقل و توزيع ميشود. همچنین بسته بندي نقش مؤثری در بازاريابی و جذب مشتری برای محصولات گياهان دارويی دارد. در این مقاله قصد داریم به اهمیت بسته بندی در تجارت گیاهان دارویی و عوامل مؤثر بر آن بپردازیم.
اهداف و مزایای بسته بندی گیاهان دارویی
بسته بندی گیاهان دارویی را میتوان به عنوان چالش و فرصت همزمان در نظر گرفت. چالش زیرا نقطة ضعف عمده صادرات گياهان دارويي ايران را تشکيل ميدهد و فرصت زیرا با رفع آن مي توان سودآوری و رقابت پذيری اين محصولات را افزايش داد.
بسته بندی گیاهان دارویی اهداف و مزایای متعددی دارد که در ادامه به آنها اشاره میکنیم:
- حفاظت از گیاهان دارویی در برابر عوامل آسیب رسان محیطی: گیاهان دارویی پس از برداشت، در معرض تأثیر عوامل محیطی مختلف مثل نور، حرارت، رطوبت، آلودگی و حشرات قرار میگیرند که میتوانند سبب تغییر رنگ، بو، طعم، شکل و خصوصات فعال گیاهان شوند. بسته بندی مناسب با انتخاب جنس، شکل و روش مناسب، مانع از نفوذ و تأثیر این عوامل بر گیاهان دارویی میشود و باعث حفظ کمیت و کیفیت آنها در طول زمان میگردد
- کند شدن سرعت کاهش کیفیت مواد مؤثره گیاهان دارویی: گياهان دارويي حاوی ترکيبات شيميايی پيچيدهایی هستند که با تغييرات فيزيکی، شيميايی و بيولوژيکی در طول زمان روبرو هستند. این تغییرات باعث کاهش خصوصیات فعال و ثابت گیاهان دارویی و در نتیجه کاهش کارایی آنها برای استفاده های بعدی میشود. بسته بندی مناسب با انتخاب جنس، شکل و روش مناسب، سرعت این تغییرات را کند میکند و باعث حفظ خصوصیات فعال و ثابت گیاهان دارویی در طول زمان میگردد
- جلوگیری از جذب رطوبت محصولات خشک شده: گياهان دارويی پس از خشک شدن، به علت حضور ترکيبات هيدروسکوپ (water-loving) در ساختار شان، قابليت جذب رطوبت از هوا را دارند. این رطوبت باعث فساد درونی گياهان دارويی شده و سبب کاهش کارایی آنها ميشود. بسته بندی مناسب با استفاده از جنس های نفوذپذیر به رطوبت، جذب رطوبت توسط گياهان دارويي را جلوگيری ميکند
- کاهش خطر فساد برونی و درونی و اکسایشی: گیاهان دارویی به علت حضور ترکیبات حساس به نور، حرارت، هوا و آلودگی در ساختار شان، مستعد فساد برونی و درونی و اکسایشی هستند. فساد برونی به معنای تغییر رنگ، بو، طعم و شکل گیاهان دارویی است که باعث کاهش جذابیت ظاهری و بازارپسندی آنها میشود. فساد درونی به معنای تغییر خصوصات فعال و ثابت گیاهان دارویی است که باعث کاهش کارایی و اثربخشی آنها میشود. اکسایش به معنای تجزیه ترکیبات حساس به اکسیژن در گیاهان دارویی است که باعث تولید مواد سمی و زائد مانند پراکسید و رادیکالهای آزاد میشود. بسته بندی مناسب با استفاده از جنس های مقاوم به نور، حرارت، هوا و آلودگی، فساد برونی و درونی و اکسایش گیاهان دارویی را جلوگیری میکند.
- ارائه اطلاعات مفید و صحيح در مورد گياهان دارويي: گياهان دارويي به علت تنوع بالای شان، نياز به شناسائی دقيق و اطلاع رسانی مناسب دارند. بسته بندی مناسب با استفاده از برچسب های مناسب، اطلاعات مفید و صحيح در مورد نام، ترکيب، مقدار، کاربرد، نحوه مصرف، تاريخ توليد و انقضا، شماره پروانه بهداشت و نشان استاندارد را در اختيار مصرف کننده قرار ميدهد. این اطلاعات باعث افزایش اطمینان، رضایت و وفاداری مشتری شده و همچنین جلوگیری از سوء استفاده، سوء تغذيه و عوارض جانبی ناشی از مصرف نادرست گياهان دارويی ميشود.
- افزایش جذابیت ظاهرى و بازارپسندی گياهان دارويى: گياهان دارويى به علت خصوصيات فيزيكى خود، نظير رنگ، بو، طعم و شكل، جذابيت ظاهرى كمترى نسبت به داروهاى شيميائى دارند. بسته بندی مناسب با استفاده از رنگها، طرحها، لوگوها و برچسبهای مناسب، جذابيت ظاهرى گياهان دارويى را افزايش ميدهد و باعث جلب توجه و علاقه مشتري ميشود. همچنین بسته بندی مناسب باعث افزایش ارزش افزوده و قیمت گیاهان دارویی میشود و در نتیجه سودآوری تجارت آنها را بالا میبرد.
عوامل مؤثر بر بسته بندی گیاهان دارویی
برای انجام بسته بندی مناسب گیاهان دارویی، شما باید به عوامل مختلفی توجه کنید که در ادامه به آنها اشاره میکنیم:
نوع گیاه دارویی: نوع گیاه دارویی تأثیر مستقیم بر نوع، شکل، اندازه و جنس بسته بندی دارد. برای مثال، گلبرگ ها، برگها و ساقه های خشک نیاز به بسته بندی با جنس کاغذ یا کاغذ پلاستیک پوشیده دارند، در حالی که عصاره ها، روغن ها، پودرها و قرص های گياهي نياز به بسته بندی با جنس شيشه، پلاستيك، فلز و كامپوزيت دارند.
روش خشک کردن گیاه دارویی: روش خشک کردن گیاه دارویی تأثیر غیرمستقیم بر نوع، شکل، اندازه و جنس بسته بندی دارد. روش خشک کردن تعيين ميكند كه چقدر رطوبت در گياه دارويى باقى ميماند و چقدر حساس به فساد است. روش خشک کردن همچنین تعيين ميكند كه چقدر حجم و وزن گياه دارويى كم ميشود و چقدر نياز به فضا و هزينة حمل و نقل دارد. برای مثال، گياهان دارويى خشك شده به روش طبيعى (خورشید) رطوبت بالاترى دارند و حساس تر به فساد هستند. این گروه از گياهان نياز به بسته بندي با جنس نفوذپذير به رطوبت و هواء دارند. در حالى كه گياهان دارويى خشك شده به روش صنعتى (مكانيكى) رطوبت كمترى دارند و مقاومتر به فساد هستند. این گروه از گياهان نياز به بسته بندی با جنس ضد نفوذ به رطوبت و هواء دارند.
محل تولید، انبارداری، حمل و نقل و توزیع گیاه دارویی: محل تولید، انبارداری، حمل و نقل و توزیع گیاه دارویی تأثیر مستقیم بر نوع، شکل، اندازه و جنس بسته بندی دارد. برای مثال، گیاهان دارویی که در مناطق گرمسیر و خشک تولید می شوند، نیاز به بسته بندی با جنس های مقاوم به حرارت و رطوبت دارند. در حالی که گیاهان دارویی که در مناطق سردسیر و مرطوب تولید میشوند، نیاز به بسته بندی با جنس های مقاوم به سرما و قارچ دارند. همچنین گیاهان دارویی که در فاصله های زمانی و مکانی طولانی انبارداری، حمل و نقل و توزیع میشوند، نیاز به بسته بندی با جنس های محکم و مقاوم به فشار و ضربه دارند.
قوانین و استانداردهای بین المللی و ملی: قوانین و استانداردهای بین المللی و ملی نقش مهمی در تعيين نوع، شکل، اندازه و جنس بسته بندی گياهان دارويی دارند. اين قوانين و استانداردها با هدف حفظ سلامت عمومی، افزايش کيفيت محصولات، جلوگيری از تقلب و رقابت نامنصفانه، ارتقاء صادرات و تجارت گياهان دارويی تصويب شده اند. برای مثال، قانون غذا و دارو (FDA) آمريکا، سازمان جهانی بهداشت (WHO)، سازمان همکاريهای اقتصادي (OECD)، سازمان استاندارد (ISO) و سازمان بازرگاني جهاني (WTO) از جملة مؤسسات بینالمللي هستند که قوانین و استانداردهای خود را در زمینة بسته بندی گياهان دارويى اعمال ميکنند. همچنین هر کشور با توجه به شرایط خود قوانین و استانداردهای مخصوص خود را در این زمینه دارد که باید رعایت شود.
بسته بندی يکی از عوامل کلیدى در تجارت گياهان داروى است که سبب حفظ کميت و کيفيت آنها در طول زمان شده و نقش مؤثرى در بازاريابى و جذب مشترى براى آنها دارد. بسته بندي مناسب با توجه به عوامل مختلف مثل نوع گياه داروى، روش خشک کردن، محل توليد، انباردارى، حمل و نقل و توزيع و قوانين و استانداردهاى بين المللى و ملى انجام مى شود. بسته بندی مناسب باعث افزايش ارزش افزوده، قيمت، سودآورى و رقابت پذيرى محصولات گياهان داروى می شود
برای مشاهده انواع ظروف بسته بندی شرکت تک کریستال به صفحات ظروف بسته بندی فلزی و ظروف بسته بندی کریستالی مراجعه فرمایید .
